ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา เรามักเห็นข่าวอุบัติเหตุจากไซต์งานก่อสร้างปรากฏอยู่บนหน้าสื่ออยู่บ่อยครั้ง ไม่ว่าจะเป็นกรณีวัสดุตกใส่รถที่วิ่งอยู่ด้านล่าง การลื่นไถลของเครื่องจักร หรือแม้แต่โครงสร้างที่พังถล่ม ซึ่งล้วนส่งผลกระทบอย่างรุนแรงทั้งต่อผู้คน ระบบจราจร และภาพรวมของเศรษฐกิจ

ตัวอย่างหนึ่งที่เกิดขึ้นไม่นานนี้คืออุบัติเหตุจากโครงการทางด่วนเส้นพระราม 2 ที่มีผู้เสียชีวิตและทรัพย์สินเสียหายจำนวนมาก กลายเป็นคำถามสำคัญในวงการว่า “เรามีระบบบริหารจัดการความปลอดภัยในงานก่อสร้างที่เพียงพอแล้วหรือยัง?”

โครงการใหญ่ คนเกี่ยวข้องมาก ความรับผิดชอบควรชัดเจน

ในการทำงานก่อสร้าง โดยเฉพาะโครงการขนาดใหญ่ที่มีผู้มีส่วนเกี่ยวข้องหลายฝ่าย การบริหารจัดการความปลอดภัยต้องมีความชัดเจน และต้องไม่ปล่อยให้ความรับผิดชอบถูกโยนกันไปมา

แม้ผู้รับเหมาอาจเป็นต้นเหตุของความผิดพลาดหลายครั้ง แต่ เจ้าของโครงการ ควรเป็นคนที่แสดงความรับผิดชอบในภาพรวม ไม่ว่าจะเป็นการชี้แจงต่อสาธารณะ การวางแนวทางป้องกันในอนาคต หรือแม้แต่การออกแบบระบบความปลอดภัยให้รัดกุมตั้งแต่ต้น

ความรับผิดชอบไม่จำเป็นต้องจบที่คำว่า “ลาออก” แต่สามารถแสดงออกได้ผ่านการแก้ไขปัญหาอย่างจริงจัง เช่น การปรับวิธีคัดเลือกผู้รับเหมา การสร้างมาตรฐานความปลอดภัยใหม่ หรือการวางกระบวนการตรวจสอบที่เข้มข้นขึ้น

ระบบความปลอดภัยต้องโปร่งใสและตรวจสอบได้

หนึ่งในปัญหาสำคัญคือระบบความปลอดภัยในหลายโครงการยังไม่มีมาตรฐานที่ตรวจสอบได้จริง หรือบางกรณีแม้จะมีเอกสารครบถ้วน แต่ขาดการบังคับใช้อย่างเป็นรูปธรรม

เจ้าของโครงการควรมีระบบติดตามและควบคุมคุณภาพงานจากผู้รับเหมา ทั้งในแง่ความปลอดภัยและขั้นตอนการทำงาน โดยอาจร่วมมือกับหน่วยงานตรวจสอบภายนอก รวมถึงเปิดให้บุคลากรในโครงการสามารถแจ้งเตือนหรือรายงานความเสี่ยงได้โดยไม่ต้องกลัวผลกระทบ

ทั้งนี้ คำว่า “ความโปร่งใส” ต้องไม่ใช่แค่คำพูด เพราะประเทศไทยยังคงถูกจัดอันดับด้าน Corruption ในอันดับ 107 ของโลก (อ้างอิงจาก https://www.sdgmove.com/2025/02/14/cpi-2024-thailand/) ซึ่งส่งผลโดยตรงต่อความไว้วางใจของสาธารณะในโครงการขนาดใหญ่

การคัดเลือกผู้รับเหมา: มากกว่าคำว่า “ราคาต่ำสุด”

หลายโครงการที่เกิดปัญหามักมีจุดร่วมคือการตัดสินใจเลือกผู้รับเหมาจาก “ราคาต่ำสุด” โดยละเลยการประเมินด้านอื่น ๆ โดยเฉพาะระบบบริหารจัดการความปลอดภัย

ในความเป็นจริง ผู้รับเหมาที่เหมาะสมควรมีระบบภายในที่ชัดเจน มีทีมงานที่ได้รับการฝึกอบรม มีประวัติด้านความปลอดภัยที่ดี และพร้อมปรับตัวตามมาตรฐานของเจ้าของโครงการได้ ไม่ว่าจะเป็นในด้านเทคนิคหรือการปฏิบัติงานหน้างาน

สำหรับโครงการที่เกี่ยวข้องกับชีวิตผู้คน เช่น โครงสร้างพื้นฐานทางถนน ทางด่วน รถไฟ หรืออาคารสาธารณะ การยอมจ่ายมากขึ้นเพื่อได้มาตรฐานที่สูงขึ้น อาจเป็นทางเลือกที่คุ้มค่าทั้งในระยะสั้นและระยะยาว

วิศวกร: ผู้ประสานระหว่างระบบกับความเป็นจริง

ในฐานะวิศวกร เราอาจไม่ใช่ผู้รับผิดชอบโดยตรงในระบบจัดซื้อจัดจ้าง หรือการกำหนดนโยบาย แต่เราคือคนที่อยู่ใกล้กับความจริงมากที่สุด

เราคือคนที่เห็นว่าหน้างานมีความเสี่ยงหรือไม่ เราคือคนที่สามารถ “เบรก” ก่อนจะเกิดเหตุการณ์ร้ายแรง และเราคือคนที่สื่อสารได้ทั้งกับแรงงานหน้างานและผู้บริหารระดับบน

เพราะฉะนั้น อย่ามองว่าเรื่องความปลอดภัยเป็นเรื่องของหน่วย Safety เพียงฝ่ายเดียว แต่จงเห็นว่าทุกวันในไซต์งานคือโอกาสในการป้องกันสิ่งไม่พึงประสงค์ และช่วยสร้างมาตรฐานความปลอดภัยที่ยั่งยืนขึ้นได้ในวงการ

ความปลอดภัยในงานก่อสร้าง เป็นหน้าที่ของทุกคน

อุบัติเหตุไม่ใช่เรื่องบังเอิญ หากแต่เกิดจากช่องโหว่ในระบบที่สะสมมานาน การป้องกันไม่ใช่แค่ติดป้ายเตือน แต่ต้องวางระบบที่ทำได้จริง และลงมือปรับปรุงต่อเนื่อง

ขอฝากให้วิศวกรทุกท่าน อย่าลืมว่าหน้าที่ของเราไม่ใช่แค่ทำให้งานเสร็จตามแผน แต่คืองานต้องเสร็จโดย ไม่มีใครต้องบาดเจ็บหรือสูญเสีย และถ้าเราทุกคนเริ่มจากจุดนั้น ระบบความปลอดภัยในงานก่อสร้างของไทยจะเปลี่ยนแปลงไปในทางที่ดีขึ้นแน่นอน